Sınavlar bitti ama duygular bitmedi. LGS, YKS, KPSS gibi sınavlardan sonra öğrenciler
yalnızca akademik değil; psikolojik olarak da zorlu bir süreçten geçerler. Beklentiler,
toplumsal baskılar ve belirsizlik duygusu; genç zihinleri oldukça etkiler. Bu yazıda sınav
sonrası en sık yaşanan 5 temel duyguyu, bu duyguların öğrenciler üzerindeki etkilerini ve
başa çıkma yollarını ele alıyoruz.

Sınav Sonrası Belirsizlik Hissi

Sınav sonrasında “Acaba kaç alacağım?”, “Yerleşebilecek miyim?” gibi sorular öğrencilerde
yoğun bir belirsizlik duygusu yaratır. Bu duygu, bireyin gelecekle ilgili kontrolünün
olmadığına inanmasına neden olur ve ciddi bir stres faktörüdür.
Belirsizlikle başa çıkmak için:
● Günlük planlamalar yaparak geleceğe dair küçük adımlar atmak
● Sosyal medya ve söylentilerden uzak durmak
● Profesyonel destek almak
● Duyguları yazmak ve kendini ifade etmek
Araştırma:
Belirsizliğe tolerans düzeyi düşük bireylerin sınav sonrası anksiyete düzeylerinin daha
yüksek olduğu gösterilmiştir (Carleton, 2016).

Sınav Sonrası Yetersizlik Hissi

Sınav sonrasında en yaygın duygulardan biri de “Ben yeterli değilim” düşüncesidir.
Özellikle beklenenden düşük performans, öğrencinin kendilik değerini zedeler.
Yetersizlik hissiyle başa çıkmak için:
● Başarıyı sadece puanlarla ölçmemek
● Kişisel gelişimi ve çabayı takdir etmek
● Kendine olumlu iç konuşmalar geliştirmek
● Başarısızlık algısını yeniden yapılandırmak
Araştırma:
Bandura (1997), öz yeterlilik algısının öğrencinin performansı üzerinde doğrudan etkili
olduğunu ve düşük öz yeterliliğin motivasyonu düşürdüğünü belirtmiştir

Sınav Sonrası Sosyal Kıyas

“Arkadaşlarım daha iyi yaptı mı?”, “Annem ne düşünecek?” gibi kıyaslamalar sınav sonrası
dönemde yoğunlaşır. Sosyal karşılaştırma, öğrencinin özgüvenini ciddi biçimde sarsabilir.
Sosyal kıyasla başa çıkmak için:
● Kendi süreçlerine odaklanmak
● Sosyal medyada başarı temalı içeriklerden uzak durmak
● Farklı insanların farklı koşullarda olduğunu kabul etmek
● “Kendinle kıyasla” prensibini benimsemek
Araştırma:
Festinger’ın (1954) sosyal karşılaştırma teorisine göre, bireyler kendilerini değerlendirmek
için başkalarıyla kıyaslama eğilimindedir. Bu durum özellikle gençlerde duygusal kırılganlığa
neden olabilir.

Sınav Sonrası Umut ve Beklenti

Tüm bu olumsuz duygular arasında öğrencilerde yer yer umut da görülür. İyi bir sonucun
gelebileceği, emeğin karşılık bulacağı düşüncesi onları motive eder. Ancak bu beklenti
yönetilemediğinde, hayal kırıklığına da dönüşebilir.
Umut duygusunu dengede tutmak için:
● Gerçekçi hedefler koymak
● Sürece odaklanmak, sadece sonuca değil
● Beklenti ile gerçeği ayırt etmek
● Olumlu senaryolarla kendini desteklemek
Araştırma:
Snyder (2002), umut düzeyi yüksek bireylerin problem çözme becerilerinin daha gelişmiş
olduğunu ve duygusal dayanıklılıklarının daha güçlü olduğunu göstermiştir.

Gelecek Kaygısı

Sınavdan sonraki en yoğun duygulardan biri de gelecek kaygısıdır. “Hangi okula
gideceğim?”, “İstediğim meslek mümkün mü?”, “Hayatım ne olacak?” gibi sorular öğrencinin
zihnini meşgul eder.
Gelecek kaygısıyla başa çıkmak için:
● Geleceği kontrol etmeye çalışmak yerine, bugünkü adımlara odaklanmak
● Uzun vadeli planlar yaparak belirsizliği azaltmak
● Kararsızlıkları uzman rehberlerle paylaşmak
● Kaygı tekniklerini (nefes, meditasyon, yazı) kullanmak
Araştırma:
APA (2021) verilerine göre, genç yetişkinlerin %67’si akademik başarıyla ilgili olarak
gelecekte başarısız olma korkusu taşıdığını belirtmiştir.

Profesyonel Destek Neden Önemlidir?

Her öğrencinin sınav sonrası bu duygularla başa çıkma şekli farklıdır. Bazıları bu süreci daha
kolay atlatırken, bazıları için bu duygular uzun süreli stres, depresyon ya da özgüven
problemlerine dönüşebilir. Bu noktada psikolojik destek almak, sadece ruh sağlığını
korumakla kalmaz, geleceğe daha sağlam adımlarla yürümeyi de sağlar.

Psikolog Aybike Ergüder’den Tavsiyeler

Sınav süreci yalnızca akademik bir yarış değil, aynı zamanda psikolojik dayanıklılık isteyen
bir yolculuktur. Uzman Klinik Psikolog Aybike Ergüder, sınav sonrası dönemde öğrencilerin
yaşadığı yoğun duygularla başa çıkabilmeleri için şu tavsiyelerde bulunuyor:
🔹 Duygularınızı bastırmayın, anlamaya çalışın.
“Kaygı, belirsizlik, korku gibi duygular çok insani. Önemli olan bu duygularla kalabilmek ve
onları yönetmeyi öğrenmek.”
🔹 Kendinize karşı nazik olun.
“‘Herkes yapıyor, ben yapamıyorum’ düşüncesi sizi yıpratır. Her bireyin süreci farklıdır, bunu
kabul etmek çok önemlidir.”
🔹 Günlük rutin oluşturun.
“Belirsizlikle mücadelede en etkili araçlardan biri rutindir. Sabah kalkış saatinizden gece
uykunuza kadar bir düzen, zihinsel huzuru destekler.”
🔹 Sosyal medyada ‘başarı hikâyelerinden’ uzak durun.
“Gerçek olmayan başarı paylaşımları öğrencilerde yetersizlik hissini artırır. Dijital detoks
yapmak bu dönemde size iyi gelecektir.”
🔹 Profesyonel destekten çekinmeyin.
“Bir uzmandan alacağınız birkaç seanslık destek, sürecin sağlıklı atlatılması açısından çok
değerlidir.”

Can Psikolojim ile Bu Süreci Daha Sağlıklı Atlatın

Can Psikolojim olarak, sınav sonrası yaşanan duygusal dalgalanmalara karşı uzman
psikologlarımızla yanınızdayız.
Uygun fiyatlı, deneyim bazlı kategorize edilmiş uzmanlarımız sayesinde size en uygun
destek modelini birlikte belirliyoruz.
Web sitemiz üzerinden birkaç adımda güvenilir psikolojik destek alabilirsiniz.
Unutmayın, duygularınız size bir şey anlatır. Dinleyin ve kendinize iyi bakın.

Kaynakça

● Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control.
● Carleton, R. N. (2016). Fear of the unknown: One fear to rule them all? Journal of
Anxiety Disorders, 41, 5-21.
● Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations,
7(2), 117-140.
● Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry,
13(4), 249–275.
● American Psychological Association. (2021). Stress in America™ 2021: Pandemic
continues to impact mental health.

Şimdi Randevu Al